....ෂැටියල් ග්ලයිෆ්ස් ඉරාන ශිලා ලේඛන.... 

ෂැටියල් ග්ලයිෆ්ස්.. පකිස්ථානයේ ගිල්ගිට්-බල්ටිස්තාන් හි කරකෝරම් අධිවේගී මාර්ගයේ පුරාවිද්‍යාත්මක වැදගත්කමක් ඇති සංක්‍රමණ මධ්‍යස්ථානයක් වන ෂැටියල් හි පිහිටා ඇත.

ඓතිහාසික සන්ධිස්ථානයක් ලෙස, බොහෝ වෙළඳුන්, බෞද්ධ භික්න්ෂූන්, සොග්ඩියන් වෙළෙන්දන් සහ වන්දනාකරුවන් ගල් මත ග්‍රැෆිටි සහ ශිලා ලේඛන තබා ෂැටියල් හරහා ගමන් කළහ. ඉන්දු ගඟේ ෂැටියල් පාලමෙන් ශිලා ලේඛන 1000කට වැඩි ප්‍රමාණයක් සහ ගල් අඟුරු 700කට වැඩි ප්‍රමාණයක් සොයා ගත හැක. ඉරාන වෙළෙන්දෝ සොග්ඩියන් භාෂාවෙන් 3වන-7වන සියවස්වලට අයත් සෙල්ලිපි 550කට අධික ප්‍රමාණයක් ද, වඳවී ගිය බැක්ට්‍රියානු භාෂාවෙන් නවයක් ද, මධ්‍යම පර්සියානු සහ පාර්තියන් භාෂාවෙන් සෙල්ලිපි දෙක බැගින් ද ඉතිරි කළහ. මෙම සෙල්ලිපි බොහොමයක් කෙටි වන අතර, සංචාරකයින්ගේ නම් වලින් සමන්විත වේ, නමුත් සමහර අවස්ථාවල පවුලේ සාමාජිකයන් දෙදෙනෙකුගේ හෝ වැඩි ගණනකගේ නම් ද සඳහන් වේ. බොහෝ ශිලා ලේඛනවල දිනයක් ද සඳහන් වේ, සමහර විට පැමිණිය හැකි නමුත් මෙය ගමන් කළ දිනය හෝ වර්ෂය ගැන සඳහන් කරන්නේ දැයි නොදනී.

මෙම ඉරාන ශිලා ලේඛන කාලයේ සොග්දියන්වරුන්ගේ සම්ප්‍රදායන් නම් කිරීම පිළිබඳ අවබෝධයක් ලබා දීම සඳහා වැදගත් වේ. මෙම සෙල්ලිපිවල නිශ්චිත දිනයක් හෝ කාල පරිච්ඡේදයක් තහවුරු කර නොමැති නමුත්, ඒවායින් බොහොමයක් ශාසන යුගයට (ක්‍රි.ව. 224-651) අයත් බව විශ්වාස කෙරේ.

පුරාණ බ්‍රාහ්මී සහ ඛරොස්ති භාෂාවලින් ලියැවුණු ග්‍රැෆිටි සහ ග්‍රැෆිටි පාෂාණ මත දක්නට ලැබෙන අතර එම ස්ථානය බෞද්ධ සිද්ධස්ථානයක් ලෙස ද ක්‍රියා කළ බව හෙළි වේ. බෞද්ධ සංචාරකයින් මෙම ශිලා ලේඛන සහ කලා කෘති, විශේෂයෙන් ස්ථූපයක් සහ සිබි ජාතකයේ චිත්‍ර සහිත විශාල ත්‍රිපිටකයකට ගරු කළහ.

............ ප්‍රසන්න විජයසිංහ..........