ආර්ථිකයක  වත්කම් බුබුලක් යනු කුමක්ද?

වත්කම් බුබුලක් හටගන්නේ නිශ්චල දේපල, කොටස් හෝ භාණ්ඩ වැනි වත්කමක මිල අධික ඉල්ලුම, සමපේක්ෂනය සහ වෙලඳපොල උත්ප්‍රාසය හේතුවෙන් එහි ආවේණික අගයෙන් ඔබ්බට ඉහල මට්ටමකට වේගයෙන් ඉහල යන විටය. මෙම මිල ඉහළ යාම තිරසාර නොවන අතර, බුබුල "පිපිරී ගිය විට" මිල කඩා වැටෙන අතර, බොහෝ විට සැලකිය යුතු මූල්‍ය හා ආර්ථික ප්‍රතිවිපාකවලට තුඩු දෙයි. වත්කම් බුබුලු සංලක්ෂිත වන්නේ වත්කමක මිල සහ එහි මූලික වටිනාකම අතර විසන්ධි වීමෙනි, එය සාමාන්‍යයෙන් නිශ්චල දේපල සඳහා කුලිය හෝ කොටස් සඳහා ලාභාංශ වැනි එහි ආදායම් උත්පාදන විභවය මත පදනම් වේ.

 වත්කම් බුබුලු සාදන ආකාරය

1. අතිරික්ත ද්‍රවශීලතා සහ අඩු පොලී අනුපාත:

 සාමාන්‍යයෙන් මහ බැංකු පොලී අනුපාත පහත හෙලීම හෝ ප්‍රමාණාත්මක ලිහිල් කිරීම වැනි මුදල් ප්‍රතිපත්ති ක්‍රියාත්මක කිරීම නිසා ආර්ථිකයේ ද්‍රවශීලතාව අතිරික්තයක් ඇති විට වත්කම් බුබුලු බොහෝ විට ඇතිවේ. පොලී අනුපාත අඩු වන විට, ණය ගැනීම ලාභදායී වන අතර, ආයෝජකයින් වැඩිපුර ණය ගැනීමට සහ නිවාස, කොටස් හෝ භාණ්ඩ වැනි වත්කම්වල ආයෝජනය කිරීමට දිරිගන්වයි.

2. සමපේක්ෂන හැසිරීම:

වත්කම් බුබුලු නිර්මාණය කිරීමේදී සමපේක්ෂනය කේන්ද්‍රීය කාර්යභාරයක් ඉටු කරයි. වත්කමක මිල දිගින් දිගටම ඉහළ යනු ඇතැයි විශ්වාස කරන ආයෝජකයින්, වත්කම මිලදී ගන්නේ එහි ආවේණික වටිනාකම නිසා නොව අනාගතයේ දී එය ඉහළ මිලකට විකිණීමේ අපේක්ෂාවෙනි. මෙය මිල ඉහළ යාමේ චක්‍රයක් නිර්මාණය කරයි, වැඩි පිරිසක් මිලදී ගැනීමට ඉක්මන් වන බැවින්, බුබුල තවදුරටත් පුම්බා ඇත.

3. රංචු මානසිකත්වය:

ආයෝජකයින් බොහෝ විට මූල්‍ය වෙලඳපොලවල සමූහයා අනුගමනය කරයි. ඉහළ යන වත්කම් මිලෙන් වෙනත් අය ලාභ ලබන බව දුටු විට, ඔවුන් මිල ගණන් තවදුරටත් උද්ධමනය කරමින් උඩ පනියි. මෙම රංචු මානසිකත්වය අතාර්කික උද්දීපනයකට තුඩු දිය හැකි අතර, එහිදී ආයෝජකයින් යටින් පවතින අවදානම් සහ මූලික කරුණු නොසලකා හරියි.

4.  උත්තෝලනය සහ ණය ගැනීම:

 ඉහළ මට්ටමේ ණය ගැනීම් (උත්පත්ති) වත්කම් බුබුලු වැඩි කරයි. ආයෝජකයින් වත්කම් මිලදී ගැනීම සඳහා ණය භාවිතා කරන විට, ඔවුන් ඉල්ලුම සහ මිල ඉහළ යයි. කෙසේ වෙතත්, මෙය අවිනිශ්චිත තත්වයක් නිර්මානය කරන්නේ වත්කම් මිල පහත වැටුනහොත්, ඉහල ආයෝජක ආයෝජකයින්ට තම ණය ආපසු ගෙවීම සඳහා තම වත්කම් කඩිනමින් විකුණා දැමීමට බල කෙරෙනු ඇති අතර, කඩාවැටීම උග්‍ර කරයි.

5. වෙළඳපොල අධි විශ්වාසය:

 බුබුලක දී, ආයෝජකයින් ඕනෑවට වඩා ශුභවාදී බවට පත් වේ, බොහෝ විට මිල ගණන් දින නියමයක් නොමැතිව ඉහළ යනු ඇතැයි විශ්වාස කරයි. ඔවුන් අවදානම් අවතක්සේරු කරයි, වත්කම අධිතක්සේරු කරයි, සහ අනතුරු ඇඟවීමේ සංඥා ඉවත් කරයි, "මෙම කාලය වෙනස් වේ" යන විශ්වාසය මත පදනම් වේ. මෙම අධිවිශ්වාසය පිළිබඳ හැඟීම තිරසාර නොවන මිල වර්ධනයකට හේතු විය හැක.

වත්කම් බුබුලක අදියර

1.  රහසිගත අදියර:

 ආරම්භක අදියරේදී, වැඩි දියුණු කළ ඉපැයීම්, තාක්‍ෂණික දියුණුව හෝ හිතකර වෙළඳපල තත්ත්වයන් වැනි මූලික සාධක හේතුවෙන් වත්කම මිල ඉහළ යාමට පටන් ගත හැකිය. ආයෝජකයින් ක්‍රමයෙන් වත්කම් මිලදී ගැනීමට පටන් ගනී, නමුත් මිල වර්ධනය මධ්‍යස්ථ වේ.

2. දැනුවත් කිරීමේ අදියර:

 වත්කම්වල මිල ඉහළ යන විට, වැඩි ආයෝජකයින් අවධානය යොමු කරයි. මාධ්‍ය ආවරණය වැඩි වන අතර, ශුභවාදී අදහස් ගොඩනැගීමට පටන් ගනී. ආයතන සහ පුද්ගලයන් ඇතුළුව පුළුල් ආයෝජකයින් පිරිසක් මිල වැඩිකිරීම් වැඩිකරමින් මිල දී ගැනීම් ආරම්භ කරයි.

3. Mania අදියර:

 සමපේක්ෂනය අත්පත් කර ගන්නා අදියර මෙයයි. සෑම කෙනෙකුටම ක්‍රියාවට පිවිසීමට අවශ්‍ය බැවින් මිල නාටකාකාර ලෙස ඉහළ යයි. ආයෝජකයින් මිලදී ගන්නේ වත්කම්වල ආවේණික වටිනාකම නිසා නොව මිල දිගටම ඉහළ යනු ඇතැයි ඔවුන් විශ්වාස කරන බැවිනි. මෙම අදියර අතාර්කික උද්දීපනය සහ රංචු හැසිරීම මගින් සලකුණු කර ඇති අතර, එහිදී වත්කම ඇත්ත වශයෙන්ම වටිනා ප්‍රමාණයට වඩා බොහෝ දුරින් මිල ගණන් මෙහෙයවනු ලැබේ.

4. බුබුල පිපිරීම:

අවසානයේදී, මිල ගණන් දරාගත නොහැකි තරම් ඉහළ මට්ටමකට ළඟා වේ. එක්කෝ ඍණාත්මක සිදුවීමක් සිදු වේ (නරක ඉපැයීම් වාර්තා, නියාමන වෙනස්කම්, හෝ බාහිර ආර්ථික කම්පන වැනි) හෝ වෙළඳපල මනෝභාවය වෙනස් වේ. මිල පහත වැටීමට පටන් ගනී, බොහෝ විට සන්ත්රාසය විකිණීම අවුලුවයි, සහ බුබුල පුපුරා යයි.

5. පහළට යාම සහ භීතිය:

 බුබුල පුපුරා ගිය පසු, තවදුරටත් පාඩු වළක්වා ගැනීම සඳහා ආයෝජකයින් ඔවුන්ගේ වත්කම් විකිණීමට උත්සාහ කරන විට මිල වේගයෙන් පහත වැටේ. සන්ත්රාසය පැතිරෙන අතර, වෙළඳපොළ කඩා වැටෙන අතර, බොහෝ විට ආයෝජකයින්ට සැලකිය යුතු පාඩු ඇති කරයි, විශේෂයෙන්ම උච්චතම අවස්ථාවන්හිදී මිලදී ගත් අය.

වත්කම් බුබුලු සඳහා උදාහරණ

1.Dot-Com Bubble (1995-2000):

1990 ගණන්වල අග භාගයේදී, නව අන්තර්ජාල සමාගම් ව්‍යාපාරයේ විප්ලවීය වෙනසක් ඇති කරනු ඇතැයි ආයෝජකයින් විශ්වාස කළ බැවින් අන්තර්ජාලය ආශ්‍රිත කොටස් පෙර නොවූ විරූ මට්ටම්වලට ඉහළ ගියේය. බොහෝ තාක්ෂණික සමාගම් සුළු හෝ ලාභයක් නොතිබුණද, විශාල වශයෙන් අධිතක්සේරු කර ඇත. 2000 දී බුබුල පුපුරා ගිය අතර එය දැවැන්ත කොටස් වෙලඳපොල කඩාවැටීමකට සහ ආයෝජකයින් සඳහා සැලකිය යුතු පාඩු වලට තුඩු දුන්නේය.

2. නිවාස බුබුල (2000-2007):

 2000 ගණන්වල මුල් භාගයේදී, අඩු පොලී අනුපාත, පහසු ණය සහ සමපේක්ෂන මිලදී ගැනීම් හේතුවෙන් එක්සත් ජනපද නිවාස මිල ඉහළ ගියේය. බොහෝ අය විශ්වාස කළේ නිවාස මිල දින නියමයක් නොමැතිව ඉහළ යනු ඇති බවයි. 2007 දී බුබුල පුපුරා ගිය අතර, එය නිවාස මිල කඩාවැටීම, පුලුල්ව පුලුල් ලෙස අත්පත් කර ගැනීම් සහ 2008 ගෝලීය මූල්‍ය අර්බුදයට මග පාදයි.

3. ටියුලිප් මැනියා (1636-1637):

මුල්ම වාර්තාගත වත්කම් බුබුලු වලින් එකක් වන Tulip Mania 17 වන සියවසේදී නෙදර්ලන්තයේ සිදු විය. ටියුලිප් බල්බ ඉතා ඉහළ අගයක් ගත් අතර ඒවායේ මිල නාටකාකාර ලෙස ඉහළ ගියේයසමපේක්ෂනය නිසා. එහි උච්චතම අවස්ථාව වන විට, තනි ටියුලිප් බල්බයක් නිවසකට වඩා වටිනා විය හැකිය. 1637 දී බුබුල පුපුරා ගිය අතර, ටියුලිප් මිලෙහි කඩා වැටීමක් සහ බොහෝ ආයෝජකයින් සඳහා මූල්ය විනාශයක් ඇති විය.

 වත්කම් බුබුලු ආර්ථිකය මත බලපෑම්

1. මූල්‍ය පාඩු:

බුබුල පුපුරා ගිය විට, උද්ධමනය කරන ලද මිල ගණන් යටතේ වත්කම් මිලදී ගත් ආයෝජකයින් දැවැන්ත මූල්ය අලාභයක් අත්විඳිති. මෙම පාඩු ඉතුරුම් අතුගා දැමීමට, ධනය අඩු කිරීමට සහ බංකොලොත් වීමට හේතු විය හැක, විශේෂයෙන්ම තම ආයෝජන සඳහා ලීවරය භාවිතා කළ අය සඳහා.

2. බැංකු අර්බුද:

වත්කම් බුබුලු බොහෝ විට බැංකු අර්බුදවලට මග පාදයි, විශේෂයෙන්ම බැංකු අධි තක්සේරු වත්කම් මිලදී ගැනීම සඳහා මුදල් යෙදවීමට දැඩි ලෙස සම්බන්ධ වේ. වත්කම් මිල කඩාවැටෙන විට, ණය ගැතියන් තම ණය පැහැර හැරිය හැකි අතර, මූල්‍ය ආයතනවලට සැලකිය යුතු අලාභයක් ඇති කරයි. මෙය බැංකු අසමත්වීම්, ණය දැඩි කිරීම සහ මූල්‍ය පද්ධතිය බිඳ වැටීමට හේතු විය හැක.

3. ආර්ථික අවපාතය:

වත්කම් බුබුලක් පුපුරා යාම අවපාතයක් ඇති කළ හැකිය, මන්ද වත්කම් මිල පහත වැටීම ධනය අඩුවීමට, පාරිභෝගික වියදම් අඩු කිරීමට සහ ආයෝජන පහත වැටීමට හේතු වේ. නිදසුනක් වශයෙන්, 2007 දී එක්සත් ජනපදයේ නිවාස බුබුල පුපුරා යාම 2008 ගෝලීය මූල්‍ය අර්බුදයට තුඩු දුන් අතර, එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස ලොව පුරා දැඩි ආර්ථික පසුබෑමක් ඇති විය.

4. ධන අසමානතාව:

 වත්කම් බුබුලු බොහෝ විට ධනවත් ආයෝජකයින්ට ප්‍රතිලාභ ලබා දෙන අතර ධන අසමානතාවය උග්‍ර කරයි. බුබුල පුපුරා ගිය විට, කලින් ඇතුළු වූ හෝ පාඩු වලට ඔරොත්තු දීමේ මූල්‍යමය හැකියාවක් ඇති අය වඩා හොඳ වන අතර සාමාන්‍ය ආයෝජකයින් හෝ උච්චතම ආසන්නයේ මිල දී ගත් අය විශාල මූල්‍ය හානියක් අත්විඳිති.

5. විශ්වාසය නැතිවීම:

වත්කම් බුබුලක් පුපුරා යාම මූල්‍ය වෙලඳපොලවල විශ්වාසය ඛාදනය කළ හැකි අතර, ආයෝජන අඩුවීම, ඉහළ ඉතුරුම් අනුපාත සහ මන්දගාමී ආර්ථික වර්ධනය වැනි දිගු කාලීන බලපෑම් වලට තුඩු දෙයි. බුබුලක් පුපුරා යාමෙන් පසු, ආයෝජකයින් වඩාත් අවදානමට ලක් විය හැකි අතර එමඟින් ආර්ථික ප්‍රකෘතිය සීමා කළ හැකිය.

 වත්කම් බුබුලු වැළැක්වීම සහ කළමනාකරණය කිරීම

1. නියාමන අධීක්ෂණය:

 මූල්‍ය වෙලඳපොලවල ශක්තිමත් නියාමන අධීක්‍ෂණයක් මගින් වත්කම් බුබුලු වැළැක්විය හැක්කේ අධික සමපේක්ෂනය මැඩලීමෙන්, උත්තෝලනය සීමා කිරීමෙන් සහ මූල්‍ය ආයතන අවදානම් ක්‍රියාවන්හි නොයෙදෙන බවට සහතික වීමෙනි. බුබුලු කලින් හඳුනා ගැනීම සඳහා මහ බැංකු සහ රජයන්ට ණය වර්ධනය සහ වත්කම් මිල උද්ධමනය නිරීක්ෂණය කළ හැකිය.

2. මුදල් ප්‍රතිපත්ති ගැලපීම්:

 වත්කම් වෙලඳපොලවල අධික උනුසුම් වීමේ සලකුණු දිස්වන විට පොලී අනුපාත ගැලපීම සහ ද්‍රවශීලතාවය දැඩි කිරීම මගින් බුබුලු ඇතිවීම වැලැක්වීමට මහ බැංකුවලට මුදල් ප්‍රතිපත්තිය භාවිතා කළ හැක. පොලී අනුපාත ඉහල දැමීම සමපේක්ෂන ණය ගැනීම් අඩු කර වත්කම් මිල සීඝ්‍රයෙන් ඉහල යාම මන්දගාමී කළ හැක.

3.  සාර්ව විචක්ෂණ මෙවලම්:

අධික ණය ගැනීම් සීමා කිරීමට සහ විශේෂයෙන්ම නිවාස වෙලඳපොලේ බුබුලු ඇතිවීමේ සම්භාවිතාව අඩු කිරීමට දැඩි ණය දීමේ ප්‍රමිතීන්, ප්‍රාග්ධන අවශ්‍යතා සහ ණය-ට-වටිනාකම (LTV) අනුපාත වැනි සාර්ව විචක්ෂණ මෙවලම් භාවිතා කිරීමට රජයන්ට සහ මහ බැංකුවලට හැකිය.

නිගමනය

වත්කම් බුබුලු මූල්‍ය වෙලඳපොලවල සහ ආර්ථිකයේ ස්ථාවරත්වයට බරපතල අවදානමක් නියෝජනය කරයි. ඔවුන් බොහෝ විට ශුභවාදී හෝ ආර්ථික මූලධර්ම මගින් මෙහෙයවනු ලබන වත්කම් අගයන්හි නීත්‍යානුකූල වැඩිවීම් සමඟ ආරම්භ වන අතර, සමපේක්ෂන සහ අතාර්කික හැසිරීම් මගින් අවුස්සන ලද තිරසාර නොවන මිල ඉහළ යාමක් දක්වා ඒවා සර්පිලාකාර විය හැකිය. මෙම බුබුලු පුපුරා ගිය විට, ආර්ථික බිඳවැටීම බරපතල විය හැකි අතර, මූල්‍ය පාඩු, බැංකු අර්බුද සහ ආර්ථික අවපාතයන් පවා ඇති කරයි. වත්කම් බුබුලු වැලැක්වීම සඳහා ප්‍රතිපත්ති සම්පාදකයින් සහ වෙළඳපල සහභාගිවන්නන් විසින් සමපේක්ෂන අතිරික්තයන් පුලුල්ව පැතිරුනු ආර්ථික හානියක් සිදු නොවන බව සහතික කිරීම සඳහා ප්‍රවේශමෙන් අධීක්ෂණය කිරීම අවශ්‍ය වේ. වත්කම් වෙලඳපොලවල් උනුසුම් වීම වළක්වා ගැනීම සඳහා ද්‍රවශීලතාවය සහ පොලී අනුපාත කළමනාකරණය කිරීමේදී මහ බැංකු තීරණාත්මක කාර්යභාරයක් ඉටු කරන අතර, අධික සමපේක්ෂන සහ උත්තේජනයේ අවදානම අවම කිරීම සඳහා නියාමකයින් විසින් ආරක්‍ෂාව බලාත්මක කළ යුතුය.

👉 ප්‍රසන්න විජයසිංහ...

Concept Graphic Art By Prasanna